Historia skał osadowych - Gnejsów

Longin Szatkowski

Witam.
Mam pewien problem dla którego rozwiązania poszukuję odpowiedzi, na kilka pytań.
Chodzi o erę prekambryjską a ściśle o powstawanie skał osadowych w archaiku - gnejsów. Zbudowane są z nich najstarsze w Europie, Góry Sowie. Ich wiek jest dość niepewny i różnie przyjmowany w różnych latach - widać zależy to od mody.
Z informacji jakie udało mi się zebrać, wynika, że ich wiek próbowano ustalić na podstawie cyrkonu zawartego w skałach magmowych.
Cyrkon skał magmowych wykazywał wiek 480 mln lat, ale te skały nie wchodziły (granitoidy) w skład skał osadowych - wynikało by, że gnejsów.
Udział starszych cyrkonów detrytycznych (wchodzących wcześniej w skład skał osadowych) był niewielki, jednakrze ich wiek jest oceniany na 1 - 2,6 mld lat.
Skały archaiku występują takrze na tarczy gujańskiej w Ameryce Południowej. W jej skład wchodzą granulity, czarnokity i właśnie gnejsy,
pocięte infruzjami granitoidów różnego wieku.
Tarcza gujańska zbudowana z wymienionych wcześniej skał, których wiek ocenia się na 3,4 - 3 mld lat, dla tych skał, w takzwanym kompleksie Itamaka, 2,7 mld lat temu nastąpił epizod tektonotermiczny nazwany cyklem Gurian. Zmierzam do tego, że podobnie jak gnejsy gujańskie, tak i gnejsy sowigórskie muszą liczyć około 2,7 mld lat?!, biorąc pod uwagę, że kiedyś mogł to być jeden kontynent.
Druga sprawa, na którą poszukuję odpowiedzi, to fakt, że jak się ocenia w Palezoiku tj. około 542 - 251 mln lat temu cały obszar Gór Sowich - czyli te gnejsy, były zalane po raz pierwszy morzem.
Dopiero w erze Mezozoiku, w wyniku słabych ruchów kimeryjskich miało nastąpić conięcie morza.
Z moich wyliczeń, znanymi sobie metodami o których nie będę tu się rozwodzić, wynika, że morze musiało zalewać skały osadowe z których powstały gnejsy, w okresie od 2,806236514 mld do 2,465788017 mld lat temu (kiedy to skutki zalewu zupełnie ustąpiły).
Na przestrzeni tego czasu miał miejsce przebieg procesu wypiętrzania, który trwał w okresie 2,634213904 do 2,498406579mld lat temu.
Miało to zapewne charakter górotwórczy powiązany z działalnością wulkaniczną w wyniku której z zalanych skał osadowych, w procesie metamorfizmu wulkanicznego powstawały między innymi gnejsy.
Pozostawało by to w znacznej rozbierzności z przyjętym datowaniem zalewu, chyba, że był jeszcze inny, wcześniejszy, który tu przedstawiam
a w wyniku którego powstały gnejsy?
Dlatego proszę o informację (gdyż sam nie mogę się jakoś do takiej dokopać), czy gnejsy na tarczy gujańskiej w Ameryce Południowej mogły być kiedykolwiek zatopione, gdyż w takim wypadku potwierdzało by to moją tezę?.
Pozdrawiam.
Longin Szatkowski.

Blinker

mam wrażenie, że nie wiesz co to jest gnejs kolego Wink

Gnejs jest skałą metamorficzną powstałą z przetopienia albo wszelakiej maści granitoidów albo piaskowców. Gnejsy archaiczne zawierają zwykle cyrkony wykształcone w protolicie* tychże gnejsów, które nie zostały przetopione razem ze skałą w czasie metamorfizmu (cyrkony są bardzo odporne na metamorfizm), dlatego też wiek cyrkonów często jest starszy od wieku samych skał w których się znajduje, stąd wyniki wieku ponad 4mld lat dla niektórych cyrkonów, a dużo mniej dla samych skał. A więc do powstania gnejsów nie jest potrzebne żadne morze, wystarczy tak naprawdę dość niski metamorfizm, który był szeroko obecny w archaiku.

* - skała pierwotna dla skały metamorficznej która z niej powstała.

Longin Szatkowski

Wcale nie pretęduję do miana znawcy geologi, zbieram tylko informacje.
Szczerze powiedziawszy, nie bardzo wiedziałem co to są gnejsy, dlatego
bardzo dziękuję za fachowe wyjaśnienia.
Nawiasem mówiąc - dlatego kożystam z tego forum, by zasięgnąć opinii od znawców tematu.
Co do gnejsów, to mam nadzieję, że wyjaśnienia jakie otrzymałem, dotyczące ich pochodzenia, nie wykluczają możliwości ich powstania z metamorfizmu skał osadowych pochodzenia morskiego?
Longin Szatkowski.

Blinker

Z typowo morskich skał gnejsy nigdy nie powstaną, ze skał osadowych mogą powstać jedynie z piaskowców, a to są skały pochodzenia lądowego, mogą one znajdować się również na szelfie w morzu, ale musiały one zostać dostarczone z lądu. Jeśli chodzi o gnejsy archaiczne z których zbudowane są tarcze prekambryjskie to z tego co się orientuje zostały wykształcone z granitów. O ile pamiętam tak samo jest ze sporo młodszymi, bo późno-proterozoicznymi gnejsami z Gór Sowich więc wszelakie morza nie odgrywały tam żadnej roli.

Longin Szatkowski

Chciałbym jeszcze dowiedzieć się czy złoża rud żelaza z okresu wczesnego proterozeiku (jakieś 2,7 do 2,3 mld lat), układają się zwykle (gdy nie są przemieszczone uskokami tektonicznymi), nad; wewnącz; czy pod wymienioną warstwą proterozoiku.

MYLONIT

Blinker ale kit wciskasz, jakby (para)gnejsy powstawały z piaskowców !!! musiał by być bardzo zanieczyszczony iłem/arkozą żeby tak było!!! skąd niby wezmą się składniki do powstania skaleni, biotytu i innych przecież piasek to tylko tlenek krzemu !!! a gdzie reszta???. Bardziej z mułowców niż piaskowców !! Jeśli chodzi o skały pochodzenia morskiego to jak najbardziej z mułowców mogą powstawać gnejsy (zawierają detrytyczny kwarc i minerały ilaste głównie z których powstają podczas metamorfozy składniki gnejsu. Poza tym Longinie Szatkowski nie wiem czy masz pojęcie jak czytam twoje posty że skały powstają na bardo różnej głębokości, tym bardziej gnejsy, często skały są na powierzchni a już kilka milionów lat potem 20 km pod jej powierzchnią w takiej temperaturze i ciśnieniu że trudno to sonie wyobrazić, a potem znów na powierzchni. Jeśli chodzi o gnejsy sowiogórskie to nie ma żadnych podstaw żeby sądzić żeby miały 2,7 mld lat !!! skała z których powstały gnejsy mogła w tym czasie powstać ale sam gnejs powstał 400-500mln lat temu!!! (w okolicy nie ma starszych gnejsów niż 600 mln lat poza tym są datowania cyrkonami i wiele innych) Poza tym zaznaczam że mułowce deponowane są na szelfie (zalanej części kontynentu)!!! dalej juz tylko mułowce i muły abysalne. więc Blinker ma trochę racji że z typowo oceanicznych skał nic nie będzie (kwarcu brakuje) A co do tych archaicznych i proterozoicznych gnejsów to trzeba mieć świadomość że skorupa ziemska była inna niż dzisiaj i trzeba brać pod uwagę że procesy zachodziły w tedy trochę inaczej

Cytat z twojego postu "Zbudowane są z nich najstarsze w Europie, Góry Sowie" na Półwyspie Kolskim góry są zbudowane ze skał o pewnym wieku 3,8 MLD LAT i to też Europa!!!. W górach Świętokrzyskich są skały osadowe o podobnym wieku do gnejsów sowiogórskich tylko metamorfozy nie przeszły. W Sudetach wschodnich są gnejsy o wieku 560-570 mln lat i też są starsze od gnejsów sowiogórskich. Powszechnie występujące w glinach kamienie z kwarcytów skandynawskich mają wiek 1 - 1,2mld lat. Poza tym skały budujące góry sowie powstały 400-500 mln lat temu ALE !!!same góry sowie powstały dopiero pod koniec mezozoiku i w kenozoiku (patrz tabela stratygraficzna na wikipedi) bo dopiero wtedy ruchy skorupy ziemskiej były na tyle silne żeby te skały wynieść ponad powierzchnię ( wcześniej w dewonie ten teren był też na powierzchni ale trudno nazwać tamto coś górami sowimi) Wiek skał z których zbudowane są góry a wiek gór to dwa różne pojęcia !!!

MYLONIT

Szczerze mówiąc pytania o rudy żelaza nie kumam ale postaram się wyjaśnić.

polecam: [link widoczny dla zalogowanych]

Jeśli chodzi o takie rudy żelaza to nazywane są BIF(ami) czyli wstęgowanymi rudami żelaza, są dowodem tlenu w atmosferze!!! w tamtych czasach. Powstały w zbiornikach wodnych w strefach aktywnych tektonicznie (ryftach (zapadliskach) najczęściej) czyli są stowarzyszone z uskokami. Powstały z przesyconej związkami żelaza wody (z kominów hydrotermalnych w strefach aktywnych tektonicznie) i z udziałem bakterii prawdopodobnie. Wiec mogą leżeć na, pod i w obrębie skał proterozoicznych, do wyboru do koloru. pierwotnie strącane z wody do osadu były tlenki i wodorotlenki Fe (limonit, goethyt) ewentualnie węglany Fe (syderyt) w miarę upływu czasu rowy tektoniczne są zasypywane osadem, pod wpływem nadkładu ciśnienia osadu (do kilku km osadu !!!) wzrasta ciśnienie i temperatura w mniejszym stopniu, z wyżej wymienionych minerałów tworzy się Magnetyt,Hematyt. (z tymi gnejsami i BIFami to najlepiej było by Ci rozrysować przykładowe sytuacje geologiczne, szybciej byś zrozumiał)

Blinker

Mylonicie - gnejsy powstają z piaskowców arkozowych i szarogłazów, no i faktycznie z mułowców też, generalnie ze wszystkiego co ma krzemionkę, glin i trochę innych składników (ostatnio dowiedziałem się, że możliwe jest nawet wytopienie gnejsów z takich skał jak andezyt, trachit etc, powiem Ci o tym jak się spotkamy na uczelni, bo dość ciekawe), ale jak sam napisałeś to są skały terygeniczne (czyli pochodzenia lądowego, nie licząc tych wulkanitów bo to specyficzny przypadek ale też związany z lądem), pod całą resztą też się podpisuję Wink

MYLONIT

Spoko zgodzę sie zę z piaskowców szaroglazowych i arkozowych!!! bo to prawda!!! tylko ktoś nie mający pojęcia o tym jak to wszystko jest bardzo skomplikowane nie wpadnie na ten pomysł że piaskowce mają bardzo różny skład i najczęściej skojarzy tą skałę z piaskowcem okładzinowym na budynkach który prawie z kwarcu w całości się składa. Ja zaznaczyłem w swoim poście że tak może być ("musiał by być bardzo zanieczyszczony iłem/arkozą żeby tak było") Dla nas to oczywiste dla naszego nowego kolegi raczej to czarna magia więc tam gdzie trzeba upraszczaj ale tu warto było wspomnieć że są jednak różne rodzaje piaskowców. Najlepiej było by to rozrysować!!! jak masz jakieś obrazki z tektoniki płyt to powrzucaj, albo z geologi regionalnej świata, łatwiej będzie to tak zrozumieć. Ja się odłączam narazie wam.

Blinker

oj tam odłączasz, powrzucaj co Twoim zdaniem może pomóc, ja się zastanawiam czy mam takie obrazki co to w prosty sposób obrazują, coś tam poszukam.

Longin Szatkowski

Blinker

Mylisz tylko pojęcia...cyrkony z protolitu gnejsów sowiogórskich mogą być starsze od samych skał. To jest tak zwana zasada inkluzji (w necie nawet powinno coś o tym pisać - generalnie coś starszego siedzi w młodszym). Gnejsy Gór Sowich powstały tak jak Mylonit napisał, datowania samych skał to pokazują. Natomiast gnejsy z Ameryki Południowej powstały właśnie tak jak piszesz w proterozoiku i to też bazuje na wieku skał, a nie starszych cyrkonów zawartych w nich (a też możliwe, że takie się tam znajdują). Same skały (mówiąc o gnejsach) z Ameryki S są starsze od gnejsów Gór Sowich, mają też najprawdopodobniej inną genezę.

A tak swoją drogą pierwsze słysze żeby w Górach Sowich znaleziono cyrkony wieku 2,6mld lat...skąd masz te informacje?

Longin Szatkowski